گزگز دست و پا Burning habd and foot، مورمور و یا سوزن سوزن شدن یا سوزش پا توصیفاتی از یک احساس ناخوشایند هستند كه معمولا در دست و یا پا ایجاد شده و فرد احساس می‌كند كه پوست او را با سوزن‌های متعددی فشار میدهند كه معمولا دردناک نیست ولی احساس میشود. در مواردی ممکن است فرد احساس كند مورچه‌های متعددی بر روی پوست او حركت می‌كنند. گزگز یا مورمور یک علامت است نه یک بیماری و وجود آن نشانه این است كه علتی موجب بروز این وضعیت شده كه باید كشف و درمان شود.
فهرست مطالب
گزگز پا نشانه چیست؟
در اغلب اوقات گزگز دست و پا مسئله ی عادی و بی‌خطر است و علت آن تحت فشار قرار گرفتن سرخرگ یا عصب می باشد که در این شرایط جریان خون در دست یا پا کاهش یافته و به اصطلاح دچار خواب رفتگی می شود . چنانچه وضعیت بدن را به گونه‌ای تغییر دهید که دیگر تحت فشار نباشد گزگز هم بسیار سریع از بین خواهد رفت.
اما شرایطی هم وجود دارد که گزگز دست و پا دارای یک علت جدی است، که باید بسیار سریع تشخیص داده و درمان شود. مثلا گزگز میتواند در اثر اضطراب، فتق دیسک مهره‌ای، ضعف گردش خون، بیماری قند، سکته مغزی، التهاب مفاصل، تصلب متعدد اعصاب (MS)، نشانگان تونل مچ دست، یا تومور به وجود بیاید.
دلایل گزگز دست و پا:
گزگز دست و پا اگر مداوم باشد دارای دلایل مختلفی است که هر کدام از این دلایل درمان خاص خود را دارند. آسیب‌های عصبی و نخاعی مانند ام اس، سکته مغزی، لغزندگی و دیسک کمر، پارگی نخاع، تنگی کانال نخاع، تومور‌های نخاعی، کمبود ویتامین و… برخی از عوامل ایجاد خواب رفتگی‌های مکرر و گزگز پا هستند. اما گزگز شدن دست و پا به این عوامل ختم نمی شوند و ممکن است ناشی از یک سری بیماریهای دیگر یا واکنش‌های طبیعی و غیرطبیعی در بدن باشند. بعضی از این آنها عبارتند از:
۱.دیابت
یکی از دلیل های عمده گزگز و سوزش کف پا، نورپاتی دیابتی که ناشی از بیماری دیابت diabetes می باشد. نوروپاتی دیابتی معمولا از قسمتی از پاها شروع شده که میتواند اولین نشانه‌های ابتلای فرد به بیماری دیابت باشد. با عدم تنظیم قند خون، جریان خون به اعصاب و بافتهای بدن کاهش می‌یابد و ممکن است باعث گزگز پا و عوارض جانبی دیگر آن شود.
بیشتر بدانید: شایع ترین بیماری های مغز و اعصاب کدامند؟
●نوروپاتی دیابتی یعنی چه؟diabetes
نوروپاتی دیابتی در افراد مبتلا به انواع دیابت مانند دیابت نوع ۱ و نوع ۲ دیده می شود که در واقع نوعی بیماری آسیب عصبی محسوب می‌گردد و بیش از همه عصب پاها را تحت تاثیر قرار میدهد. سایر عصبهای بدن از جمله عصب خودمختار و عصبهای حرکتی هم در این بیماری صدمه می‌بینند. عصبهای خودمختار، سیگنال‌های مربوط به حفظ تعادل، عرق ، گوارش و کارکردهای غیرارادی را و عصبهای حرکتی هم سیگنال‌های مربوط به حرکات اندام را جابجا می‌کنند. گزگز دست و پا یکی از نشانه های دیابت است.
●علت نوروپاتی دیابتی چیست؟
بالا بودن میزان گلوکز خون یا همان قند خون و میزان چربی خون مثل تری گلیسیرید در خون به دلیل وجود بیماری دیابت به مرور به عصب‌ها را دچار آسیب می کند . میزان قند خون بالا به عروق خونی کوچک آسیب رسانده و اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز عصب‌ها را تامین می‌کنند. عصب‌ها بدون اکسیژن و مواد مغذی کافی نمی‌توانند به درستی کار کنند . هرچقدر فرد مدت زمان طولانی‌تری به بیماری دیابت مبتلا شده باشد، احتمال ابتلا به این بیماری بالا می رود. بعدها ممکن است به ساق، ران و بازوها سرایت کنند. از دیگر علائم نوروپاتی دیابتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
•درد و ناراحتی در بازوها و پاها به خصوص در هنگام شب. •عدم احساس درد، سوزش زخم یا بریدگی. •اختلال درخواب. •نفخ و مشکلات گوارشی. •عدم تحمل کردن گرما. •اسهال. •مشکلات ادراری (دفع آب). •افت فشار در حالت ایستاده. •اختلالات جنسی. •ناتوانی در تشخیص پایین بودن قند خون(هیپوگلیسمی)
در صورت مشاهده چنین علائم و احتمال ابتلا به دیابت یا نوروپاتی دیابتی بلافاصله به دکتر غدد یا مراجعه فرمایید.
۲.اضطراب
افراد مضطرب با سرعت زیادی نفس می کشند. تنفس خیلی سریع ازعلائم معمول اضطراب است که باعث عدم تعادل در سطوح دی اکسید کربن و اکسیژن شده و در نتیجه موجب گزگز دست و پا میشود. گاهی اوقات ارتباط اضطراب anxiety و گزگز دست و پا ممکن است دلایل روانشناسی نیز داشته باشد. به این صورت که وقتی فرد مضطرب است، نسبت به حس‌های بدن خود آگاه‌تر و حساس‌تر می شود.
اضطراب و گزگز دست و پا:
اضطراب و گز گز دست و پا بسیار باهم مرتبط هستند. این مشکل می تواند باعث صدها پاسخ جسمی منفی شود و متأسفانه بسیاری از این پاسخ ها اضطراب را افزایش دهند. یکی از این واکنش ها بی حسی در دست و پا می باشد. مبتلایان به اضطراب در واقع ممکن است از گزگز شدن و بی حسی دست و پایشان رنج برده و گاهی اوقات بسیار نگران وضعیتشان شوند.
چگونه اضطرابanxiety باعث گزگز شدن دست و پا می شود؟
بی حسی دست و پا یک احساس غیرمعمول بوده و از نظر برخی ، به معنای واقعی کلمه عدم احساس است، به طوری که لمس کردن آن ناحیه از بدن هیچ احساسی ایجاد نمی کند و برای برخی افراد دیگر ، این یک حس سوزن سوزن شدن می باشد. اضطراب و گزگز دست و پا با یکدیگر در ارتباط هستند.به طوری که فرد در هنگام وقوع اضطراب کم کم حس دست ها، یا پاهای خود را برای مدتی از دست خواهد داد.
اگر شما نیز در تشخیص علت بی حسی دست وپایتان تردید داشته و نگران هستید حتما با بهترین متخصص ارتوپد و یا مغز و عصاب در تماس باشید ، به خصوص اگر بی حسی در تداوم باشد. بی حسی در مواردی با برخی از بیماری های بسیار خطرناک همراه است ولی در برخی دیگر ممکن است به از لحاظ جسمی نامرتبط باشد و ناشی از تنش عصبی و یا اضطراب باشد.
برای تشخیص علت گزگز دست و پا 2024 ابتدا باید تست هایی صورت گیرد مثل نوار عصب عضله ، معاینه اندام ، بررس نیروها عضلانی ، شرح حال و …. پس از اینکه تمام موارد بررسی شد ، می توان علت مور مور شدن را به اضطراب ربط داد. گزگز شدن ممکن است در هر جای بدن اتفاق بیفتد. اما بیشتر در اندامها رایج است. اکثر شکایات ناشی از اضطراب و گزگز دست و پا مربوط به اندام های زیر است:•دست ها •پاها •بی حسی صورت.
گزارش هایی از بی حسی در سایر نواحی بدن نیز دیده شده است، اگرچه کرختی در ناحیه معده به ندرت رخ می دهد اما به یاد داشته باشید ، برای برخی از افراد می تواند یک بی حسی کامل را به همراه داشته باشد. برای برخی دیگر ، ممکن است این احساس مثل سوزن سوزن شدن و گزگز دست و پا بروز کند.
۳.بارداری
سوزش کف پا و درد کف پا در بارداری pregnancy یکی از مشکلات رایج در بانوان باردار است که غالبا این افراد آن را تجربه می کنند. با رشد کردن جنین، رحم به اعصاب پا فشار آورده و همین موضوع باعث می شود که پا دچار گزگز دست و پا و سوزن‌سوزن شدن شود.
4.کم کاری تیروئید
کم کاری شدید غده تیروئید و عدم تولید هورمون کافی میتواند باعث آسیب به اعصاب، بیحسی، خواب رفتن وگزگز دست و پا، ریزش مو و خشکی پوست شده و مشکلات بسیاری را برای فرد به وجود آورد ، که گزگز دست و پا فقط یکی از این مشکلات است، درصورت کم کار بودن تیروئید حتما پیگیری جدی باید صورت پذیرد.
کم کاری تیروئید Hypothyroidism یک بیماری است که در آن غده تیروئید هورمونهای کافی تولید نمیکند. این هورمونها بر سوخت وساز، دما، ضربان قلب و سایر فرآیندهای بدن تأثیر میگذارند. کمکاری تیروئید میتواند باعث خستگی، افسردگی، یبوست، احساس سرما، پوست خشک، افزایش وزن، موهای خشک و نازک و سایر علائمی شود.
این مشکل ممکن است به علتهای مختلفی بروز کند، از جمله بیماریهای خودایمنی، کمبود ید، جراحی تیروئید، درمانهای پرتویی، مشکلات هیپوفیز، بیماریهای مادرزادی و مصرف برخی داروها . برای تشخیص کم کاری تیروئید، معمولاً از آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمونهای تیروئیدی و هورمون محرک تیروئید (TSH) استفاده میشود برای درمان کم کاری تیروئید، معمولاً از داروهای جایگزین هورمون تیروئید استفاده میشود که باعث افزایش سطح هورمونهای تیروئیدی در خون شده و گزگز دست و پا نیز کاهش می یابد.
۵.سندروم رینود
سندرم رینودRaynaud’s syndrome بر روی جریان خون پاها و بازوها تاثیرگذار است. در این وضعیت، جریان خون در انگشتان دست و پا، گوش و بینی محدود یا حتی ممکن است قطع شود. رگ‌ها در واکنش شدید به دمای پایین یا استرس کوچک‌تر میشوند. این کاهش جریان خون میتواند باعث گزگز دست و پا شود.
سندروم رینود یک اختلال عروقی است که در آن رگهای خونی انگشتان دست و پا، گوش، بینی و لبها به شدت به سرما یا استرس واکنش نشان میدهند و منقبض میشوند. این باعث میشود جریان خون به این نواحی کاهش یابد و علائمی مانند رنگ پریدگی، کبودی، قرمزی، سردی، بی حسی، درد و تورم و گزگز دست و پا ایجاد شود .
سندروم رینود میتواند اولیه یا ثانویه باشد.سندروم رینود اولیه بدون علت شناخته شده است و معمولاً خفیف و قابل کنترل است. سندروم رینود ثانویه ناشی از بیماریها یا عواملی است که رگهای خونی را آسیب میزنند، مانند بیماریهای خودایمنی، عفونتها، آسیب های عصبی، داروها، سیگار و مشاغل مرتبط با ارتعاش. سندروم رینود ثانویه ممکن است شدیدتر و خطرناکتر باشد . برای تشخیص سندروم رینود، پزشک معمولاً از معاینه بدنی، تاریخچه پزشکی و آزمایشهای خون استفاده میکند.پس گزگز دست و پا می تواند یکی از نشانه های ابتلا به سندروم رینود باشد.
همچنین ممکن است از آزمون مواجهه با سرما یا آزمون نگاتیو پرسیو استفاده کند که در آن انگشتان دست را در آب سرد قرار میدهد و واکنش رگهای خونی را می سنجد . برای درمان سندروم رینود، روشهای مختلفی وجود دارد که بستگی به نوع و شدت بیماری دارد. برخی از این روشها که برای بهتر شدن گزگز دست و پا نیز مفید است عبارتند از:
• تغییر سبک زندگی، مانند پوشیدن لباسهای گرم، اجتناب از سیگار، کاهش استرس و انجام ورزشهای مناسب . • مصرف داروهایی که باعث گشادی رگهای خونی میشوند، مانند کلسیم چنل بلاکرها، آلفا بلاکرها، وازودیلاتورها و پروستاگلاندینها • تزریق داروهایی که باعث کاهش التهاب و درد میشوند، مانند کورتیکواستروئیدها، بوتوکس و آنستزی موضعی . • انجام جراحی برای برش عصبهای کنترل کننده،انقباض رگهای خونی یا برداشتن رگهای خونی آسیب دیده.
۶.مصرف الکل
الکل یک سم است و به بافت عصبی Nerves tissueآسیب می رساند. نوشیدن بیش از حد الکل منجر به نوعی نوروپاتی به نام نوروپاتی الکلی شده که این وضعیت میتواند باعث درد و گزگز در اندامها به‌ویژه گزگز دست راست شود. دلیل این مشکلات این است که اعصاب فرد توسط الکل آسیب می بیند .
مصرف الکلalcohol بر سلامتی بدن اثرات مخربی دارد. برخی از این اثرات عبارتند از: • آسیب به مغز، کبد، قلب، کلیه، پانکراس و سیستم عصبی . • افزایش خطر ابتلا به سرطانهای مختلف، مانند سرطان پستان، دهان، گلو، مری، کبد و روده . • اختلال در تعادل قند خون، فشار خون، گزگز دست و پا،سوخت وساز و جذب ویتامینها و مواد معدنی • تضعیف سیستم ایمنی و افزایش احتمال بیماریهای عفونی • ایجاد مشکلات جنسی و ناباروری • ایجاد مشکلات روانی و رفتاری، مانند افسردگی، اضطراب، خشونت، خودکشی و اعتیاد هستند.
۷.کمبود ویتامین
کمبود ویتامین Vitamin میتواند به‌دلیل نداشتن مقدار کافی ویتامین خاصی در رژیم غذایی یا شرایطی که در آن بدن ویتامین را به خوبی نمی تواند جذب کند، باشد. که موجب این می شود که گاهی اوقات باعث گزگز دست و پا شود. برخی از ویتامینها مانند B1، B6، B9، B12 و E برای سلامت اعصاب اهمیت بسیار زیادی دارند و کمبود آنها منجر به گزگز دست و پا می شود. به‌عنوان مثال، کمبود ویتامین B12 میتواند علت گزگز دست چپ باشد. همچنین فقر آهن ناشی از کمبود ویتامین B12 نیز منجر به کم‌خونی و درنتیجه گزگز میشود. گفته می شود که گزگز دست و پا و کم خونی نیز رابطه مستقیمی با هم دارند.
در بسیاری از موارد زمانی که بدن شما در یک حالت به خصوص برای مدت طولانی باقی می‌ماند، احساس خواب رفتگی دست و پا را تجربه می کند. اما اگر تعداد دفعاتی که در روز این اتفاق برایتان می‌افتد، زیاد باشد باید نگران شد و پیگیری کرد که چه مشکلی وجود دارد.
اگر کمبود ویتامینB12 در بدن شما شدید است، قرص ویتامین ب۱۲ را از داروخانه تهیه کرده و مورد استفاده قرار بدهید. قیمت قرص ویتامین B12 بستگی به برند و کیفیت آن دارد که به طور کلی قیمت آن در حدی است که به راحتی برای عموم مردم قابل تهیه باشد.
یکی دیگر از ویتامین‌های گروه B، بیوتین Biotin یا ویتامین B7 است که کمبود آن میتواند با علائمی مثل گزگز دست و پا همراه باشد. دیگر علائم کمبود بیوتین : ریزش مو، نازک شدن تارهای مو، عفونت، بثورات پوستی و تشنج. که در بسیاری از مواد غذایی مثل تخم مرغ، ماهی، جگر، قارچ، کلم بروکلی و … بیوتین وجود دارد. همچنین در صورت کمبود شدید ویتامین B7 پزشکان تهیه ی قرص بیوتین را توصیه می‌کنند.
۸.سندروم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال Carpal tunnel یک بیماری شایع است، این مشکل زمانی رخ می دهد که عصب میانی هنگام حرکت در مچ دست فشرده شودو تونل کارپال به دلیل آسیب، حرکات تکراری یا شرایط التهابی رخ می دهد. این مشکل میتواند علت گزگز انگشتان دست به‌ویژه چهار انگشت اول باشد؛ پس در صورت وجود چنین مشکلی حتما آن را جدی گرفته و به پزشک متخصص مراجعه فرمایید.
سندروم تونل کارپال یک اختلال عصبی است که به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب میانی فرد دچار درد، بیحسی، گزگز و ضعف در انگشتان شست، اشاره، وسط و بخشی از انگشت حلقه میشود . این فشار ممکن است به علت تنگ شدن فضای تونل کارپال که از استخوانها و رباطهای مچ دست تشکیل شده است، یا به علت ورم یا التهاب در این ناحیه باشد .
برخی از عوامل خطر ایجاد سندروم تونل کارپال عبارتند از: • انجام حرکات تکراری و طولانی مدت با دست، مانند تایپ کردن، دوختن، درودگری و غیره . • ارتعاش مچ دست، مانند استفاده از ابزارهای برقی . • بیماریهایی که باعث آسیب به عصب میانی میشوند، مانند دیابت، الکلیسم، بیماریهای خودایمنی و غیره . • بارداری، اختلالات تیروئید، شکستگیها، تومورها و سایر عواملی که باعث کاهش فضای تونل کارپال یا افزایش حجم بافتهای داخل آن میشوند . tavandarman.com
برای تشخیص سندروم تونل کارپال، پزشک معمولاً از معاینه بدنی، تاریخچه پزشکی، آزمایشهای خون و آزمونهای الکترودیاگنوزیس (EMG) و هدایت عصبی استفاده میکند . برای درمان سندروم تونل کارپال، روشهای مختلفی وجود دارد که بستگی به شدت و علت بیماری دارد. برخی از این روشها عبارتند از: • تغییر سبک زندگی، مانند استراحت دادن به دست، پوشیدن گچ یا بند مچ، اجتناب از فعالیتهای آسیبرسان و انجام ورزشهای کششی . •
مصرف داروهایی که باعث کاهش درد، التهاب و ورم میشوند، مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی NSAIDs کورتیکواستروئیدها و آنستزی موضعی . • انجام فیزیوتراپی، مانیپولاسیون، طب سوزنی و سایر روشهای غیر جراحی برای بهبود عملکرد عصب و عضلات . • انجام جراحی برای برش رباط عرضی مچ و کاهش فشار بر روی عصب میانی .
9.نارسایی کلیه
نارسایی کلیه به حالتی گفته می شود که کلیه ی شما دیگر به درستی کار نمی کند.مشکلاتی مانند فشار خون بالا و دیابت می توانند به نارسایی کلیه منجر شوند.زمانی که فرد دپار نارسایی کلیه می شود مایعات و مواد زاید در بدنش جمع شده و منجر به آسیب عصبی می شود.گزگز دست و پا ی ناشی از نارسایی کلیوی در ساق پا یا خود پاها رخ می دهد.
آیا کم‌خونی موجب «گزگز دست و پا» میشود؟
در پاسخ به این سوال که آیا کم خونی موجب گزگز دست و پا و یا سوزن سوزن شدن میشود باید گفت که اختلالات خونی میتواند موجب کاهش گلبول‌های قرمز شده و باعث به خواب رفتن دست و پا شود.
برای رفع گزگز و سوزن سوزن شدن دست وپا در اثر کم‌خونی باید مقادیر بسیار زیادی از غذا‌های حاوی آهن مانند اسفناج، سبزی‌های برگ سبز، پسته، جگر و غذا‌های خون ساز مصرف شود تا مشکل فقر آهن در بدن از بین برود. همچنین در کنار این مواد خوراکی باید جذب ویتامین C و کلسیم را در بدن بالا برده تا دچار به مشکلات استخوانی نشوند.
روشهای درمان خانگی «گزگز پا»
با برخی از روشهای خانگی می‌توان مشکل سوزن سوزن شدن دست ها و پاها را کنترل کرد. برخی از این روشها به شرح زیر است:
۱ – استراحت جهت کاهش درد ناحیه آسیب دیده
۲ – بالا قرار دادن پا در هنگام گزگز شدن دست و پا
۳ – ماساژ با تحریک بیرونی «در سیستم گردش خون، جریان خون را افزایش و فشار را از روی عصب برمی‌دارد. ماساژ پا بیشترین کارایی خود را در زمان شروع حس سوزن سوزن شدن خواهد داشت.»
البته گفتنی است که هر نوع سوزن سوزن شدن و گزگز دست و پا به صورت مکرر در مدت طولانی نیاز به پیگیری دارد، اما گاهی احساس گزگز دست و پا یا هر دو میتواند شدید، مزمن یا اپیزودیک باشد و یا با علائم دیگری مثل درد، خارش، بیحسی و تحلیل رفتن عضلات همراه باشند.
